انسداد مجرای اشکی، از بروز تا درمان

یکی از شایع ترین مشکلاتی که می تواند در مجرای اشکی رخ دهد، گرفتگی مجرای اشکی است. اشک چشم، خاصیت مرطوب کنندگی و در عین حال حفظ تمیزی چشم را بر عهده دارد. زمانی که چشم شسته می شود، این اشک از سطح چشم توسط مجرای مربوطه به بینی می رود و در حقیقت از این طریق تحلیه می شود. مشکل هنگامی رخ می دهد که این مجرا مسدود شود و تخلیه اشک با مشکل مواجه گردد. در ادامه می خواهیم از علل بروز این اختلال و هر آنچه باید بدانید بیشتر صحبت کنیم.

علل انسداد مجرای اشکی

این بیماری دارای دو نوع اکتسابی و مادرزادی است. نوع اکتسابی معمولا در اثر بروز عفونت در چشم روی می دهد و نوع مادرزادی آن نیز همانطور که می دانید، از بدو تولد همراه فرد است. این بیماری می تواند یک یا هر دو چشم انسان را درگیر کند.

یکی از علل بروز این اختلال، ماندن یک پرده در قسمت انتهایی مجرای اشکی در بینی است که می تواند موجب گرفتگی آن شود. همچنین باید بدانید که در این عارضه علائم به صورت دیررس بروز می کنند و ترشحات چرک مانند نیز در گوشه های چشم، مشاهده نمی شود.

این بیاری در میان کودکان و نوزادان بیشتر شایع است و یکی از رایج ترین علت آن به دنیا آمدن نوزاد قبل از باز شدن مجرای اشکی به صورت کامل است که در نهایت منجر به همان علت قبل، یعنی باقی ماند پرده مامبران در انتهای مجرا و در سمت بینی می شود.

از جمله علل دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آسیب دیدگی چشم و صورت در اثر ضربه و حوادث خارجی
• مصرف برخی داروها
• عوامل تحریک کننده چشم
• جراحی بینی و سینوس
• موقعیت غیرطبیعی پلک ها نسبت به یکدیگر

علائم گرفتگی مجرای اشکی چشم

برخی از شایع ترین نشانه های این بیمای عبارتند از:

• بروز درد، تورم و قرمزی در زیر چشم و مجرای اشکی
• قرمز شدن سفیدی چشم در نواحی اطراف مجرای اشکی
• اشک ریزش به صورت دائم از یک یا هر دو چشم
• تاربینی
• خارج شدن چرک و مخاط از مجرای اشکی به جای آب

علائم انسداد مجرای اشکی مادرزادی

• اشک ریزش در اوایل
• تا 1 ماه هنگام گریه کردن اثری از ریزش اشک نیست. (در صورت ریزش اشک ممکن است ناشی از بیماری خاصی باشد که لازم است حتما با پزشکی متخصص در میان گذاشته شود.)
• حساسیت به لمس در نواحی زیر چشم و اطراف بینی
• بروز التهاب و عفونت در کیسه اشکی

در نوزادان این علائم با وزش باد شدید و نیز گرد و غبار، تشدید می یابد در حالی که ترس از نور برای آن ها مشاهده نمی شود.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند؟

این بیماری می تواند همه افراد را در بازه های سنی مختلف و شرایط متفاوت درگیر کند اما لازم است بدانید که بیشتر قشری که به آن مبتلا می شوند:

• کودکان، به ویژه در سنین نوزادی
• خانم هایی که در دوران یائسگی به سر می برند.
• افراد بالای 60 سال

انسداد مجرای اشکی چگونه تشخیص داده می شود؟

قبل از هر چیز پزشک موظف است بیمار را معاینه کند و سوابق بیماری و شرایط سلامتی او را به طور کامل بررسی نماید. سپس بر پایه فرضیات و احتمالات، می تواند روش یا روش های تشخیصی را توصیه کند.

یکی از روش های تشخیصی ساده برای این بیماری، انجام تست یا آزمایشی است که توسط خود پزشک قابل انجام پذیری است. در طی آن مقدار اندکی از محلول آب و نمک به همراه قطره تلخ مزه کلرامفنیکل و گاهی یک محلول رنگی خاص، توسط پزشک وارد مجرای اشکی بینی می شود. دقت کنید که این آزمایش با قطره های بی حسی انجام می پذیرد و از همین رو، بیمار دردی را احساس نمی کند.

گاهی اوقات این روش برای تشخیص گرفتگی مجرای اشکی پاسخگو است. اما از روش های دیگری نیز برای این اقدام استفاده می گردد. یکی از این راه ها برای مشکلات مجرای اشکی مادرزادی این است که بر روی کیسه اشکی فرد، فشاری ملایم اعمال می گردد و مایعی از منفذه های اشکی او بیرون می آید. سپس از سوی پزشک موادی داخل چشم ریخته می شود (مانند فلئورسئین) تا بتواند بر حسب مدت زمانی که طول می کشد تا این مواد محو شده و یا در داخل حفره های حلقی دهانی باقی بماند، در مورد گرفتگی مجرای اشکی و مشکلات آن اظهار نظر کند.

ناگفته نماند که این روش برای نوزادان ممکن است مشکلاتی به همراه داشته باشد. از همین رو معمولا از قطره 1 درصدی فلئورسین استفاده می شود و لازم است حدودا 2 الی 5 دقیقه از آن بگذرد تا پزشک بتواند تشخیص دقیقی ارائه دهد. در شرایط معمول، این قطره پس از 5 دقیقه ناپدید می شود.

روش های درمان

روش های مختلفی را می توان برای درمان مشکلات مجرای اشکی در نظر گرفت که در دو گروه جراحی و غیرجراحی قرار می گیرند. نکته ای که برای درمان این اختلالات وجود دارد این است که در سنین پایین ممکن است بتوان از طریق روش سونداژ این عارضه را حل کرد اما برای افراد در سنین بالاتر تنها برای تشخیص از آن استفاده می شود و برای درمان ممکن است، نیاز به جراحی و روش های دیگر باشد. چنانچه گرفتگی به صورت کامل روی دهد، برای باز کردن و درمان مشکلات ناشی از آن نیاز است که بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد.

درمان غیر جراحی (conservative)

درمان اختلالات مجرای اشکی بدون نیاز به جراحی شامل روش های مختلفی از جمله:

• ماساژ دادن کیسه اشکی
• تحت نظر بودن توسط پزشکی متخصص در زمینه چشم
• استفاده از کمپرس گرم
• مصرف آنتی بیوتیک های موضعی، پماد و یا قطره های تجویز شده از سوی پزشک

می شود.

عمل Probing

این روش زمانی به کار گرفته می شود که روش های غیر جراحی پاسخگو نباشند و فرد با عقونت شدیدتری مواجه گردد. در این عمل جراحی یک پروپ نازک و از جنس فلز، از داخل مجرای اشکی بیمار رد می شود تا گرفتگی آن را باز کند.

این روش معمولا برای کودکان حداکثر 1 ساله بسیار موفقیت آمیز است اما در سنین بالاتر، کمتر شاهد موفقیت آمیز بودن آن خواهیم بود. مدت زمانی که طول می کشذ تا فرد تحت این عمل جراحی قرار گیرد، حدود 10 دقیقه است.

کارگذاری لوله سیلیکون

زمانی که مشکلات مجرای اشکی با استفاده از لوله پروپ همرفع نشود، از لوله سیلیکونی استفاده می شود. به این صورت که پزشک لوله ای از این جنس را به مدت 6 ماه داخل مجرای اشکی بیمار قرار می دهد تا بتواند فضای آن را گشادتر کند. سپس با گذشت مدت زمان مذکور، می تواند با یک جراحی کوچک آن را از بدن خارج نموده و انسداد مجرا را نیز برطرف سازد.

کارگذاری بالون در گوشه چشم

این روش نیز جزو شیوه های نوین جراحی مجرای اشکی است و روش انجام پذیری آن به این صورت است که از یک بالون در گوشه چشم استفاده می شود تا در مجرای اشکی قرار گیرد. این بالون ابتدا به مدت 1 دقیقه و 30 ثانیه توسط مایعی استریل، منبسط می شود. سپس با خروج مایع، بالون مجدد به مدت 1 دقیقه منبسط شده و در نهایت مایع مذکور به طور کامل خارج می شود. محققان احتمال موفقیت بسیار چشمگیری برای این روش گزارش کرده اند که حدود 80 الی 100 درصد بوده است.

DCR

یکی از عمل های جراحی که به این منظور انجام می گیرد، داکریوسیستورینوستومی است که به صورت اختصار به عنوان DCR نیز شناخته می شود. این عمل جراحی خود به دو روش خارجی و داخلی صورت می گیرد که در ادامه در مورد هر کدام از آن ها توضیحات لازم را ارائه می دهیم.

جراحی DCR خارجی و از روی پوست

در روش خارجی پزشک برشی کوچک در قسمت کناره پوست بینی ایجاد می کند. سپس قسمت کوچکی از استخوان بینی شخص را بر می دارد و با این کار راه جدید اشکی ایجاد می نماید.

در طی این عمل ممکن است از یک لوله پلاستیکی و شفاف برای تخلیه اشک و پیشگیری از زخم شدن استفاده شود که از گوشه داخلی چشم به سمت بینی او متصل است. لازم است بدانید که این لوله پس از گذشت حدود 2 ماه از جراحی، قابل برداشتن توسط پزشک می باشد.

بخیه های این روش جراحی، جذبی بوده و حذدودا 1 هفته طول می کشد تا جذب شوند. همچنین زخم هایی که در اثر جراحی به روش خارجی ایجاد می گردند، ممکن است ابتدا قرمز و سفت شوند اما به مرور زمان بهبود یافته و همراه با صافی خواهند بود.

نکته ای که در رابطه با این روش عمل، وجود دارد این است که میزان موفقیت آمیز بودن آن حدود 95 درصد است.

جراحی DCR داخلی و از راه بینی

این روش جراحی توسط آندوسکوپ انجام می شود. آندوسوپ لوله ای باریم و متعطف است که در داخل بینی قرار می گیرد و با دوربینی که در یک سر خود دارد، به پزشک اجازه می دهد که بتواند ساختار داخلی بینی را به طور کامل مشاهده نماید.

پزشک در این روش آندوسکوپ را وارد بینی شخص می کند و فرآیند جراحی توسط اشعه های لیزر و یا امواج رادیویی، انجام می پذیرد. مزیتی که این روش نسبت به روش قبل دارد این است که در طی آن هیچ رد و اثری از زخم در پوست شما باقی نمی ماند. اما از طرفی دیگر احتمال موفقیت آمیز بودن نتیجه آن حدود 75 درصد است.

آمادگی های پیش از عمل جراحی

• پیش از عمل، از خوردن داروهایی که می تواند احتمال خونریزی را افزایش دهد، مانند آسپرین خودداری نمایید.
• یک روز پیش از عمل، استحمام نمایید.
• در صورتی که مبتلا به بیماری خاصی هستید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
• همچنین از خوردن خوراکی هایی که می تواند خون شما را رقیق کند، بپرهیزید. مواد غذایی حاوی ویتامین A، D، E، K و یا سیر و … موجب رقیق شدن خون می شوند.
• افراد بالای 40 سال لازم اسن نوار قلب بگیرند و آزمایشاتی که از سوی پزشک توصیه می شود را انجام دهند و نتیجه را نیز به او ارائه کنند.
• مصرف سیگار را چند روز پیش از موعد جراحی قطع کنید.
• حتما پیش از انجام عمل، فشار خون خود را تحت نظارت قرار دهید و از آن غافل نشوید.
• چنانچه برای جراحی باید بیهوش شوید، فراموش نکنید که از 8 ساعت قبل از آن، چیزی میل نکنید و حتما ناشتا باشید.

سایر نکاتی که قبل از عمل باید به آن ها توجه کنید، همگی از سوی پزشک متخصص به شما توضیح داده می شود.

با توجه به تمام مطالب گفته شده می توان گفت بهترین راه برای درمان به موقع این بیماری، این است که هرچه سریع تر نزد پزشکی متخصص که ترجیحا جراحی های چشم را نیز انجام می دهد، مراجعه نمایید تا بتواند با تشخیص به موقع این بیماری، از بروز مشکلات جدی تر پیشگیری نماید. شاید اگر در مراحل ابتدایی این اختلال تشخیص داده شود، نیاز به جراحی نباشد و بتوان با راهکارهای بسیار ساده از پیشرفت آن جلوگیری نمود.